Zelfonderzoek of gewaarzijn
Toen ik een aantal jaren naar Nepal ging voor een tien daagse stilte en meditatie retreat waren de regels duidelijk: geen telefoon voor tien dagen, geen boeken, geen muziek, geen schrift, geen pen. Dat vond ik lastig, want tijdens meditaties kreeg ik vaak mooie inzichten die ik graag wilde opschrijven. En ook, omdat ik een reis dagboek bij hield vond ik het jammer dat dit niet mocht. Destijds was ik diep in mijn burn out, en het was dan ook een tijd waarin allerlei oude zaken die ik niet had verwerkt omhoog kwamen. Inmiddels snap ik dat als je zoveel stress ervaart, en de rek er aardig uit is, jouw Amygdala die in je brein zit alle zooi naar boven brengt omdat de natuurlijke afremmer (de Hippothalamus) z’n werk niet meer kan doen. Je zou dus kunnen zeggen dat de Hippo overwerkt is, waardoor jij burn out bent. Anyway, het zat dus zo dat alles omhoog kwam en tijdens yoga en meditaties verwerkte ik een hoop dingen die ik niet had verwerkt. Zo voelde ik me thuis met die pen op het papier. Ik schreef er blaadjes over vol, en ik zou je kunnen vertellen dat er inmiddels zo’n 189 bladzijden liggen over mijn eigen levensverhaal. Een boek dat ik zou kunnen uitbrengen maar waar ik nooit het doel voor zag. Beetje bij beetje begon ik het leven weer iets te begrijpen. En toen ik vorige week op het yoga festival Terschelling een healing kreeg benoemde de healer dat ik in het laatste staartje van de burn out zag. En dat ervaar ik ook wel zo, ook al is het nu al 4 jaar geleden dat alles die grote ommekeer maakte, het voelt als de dag van gisteren en mijn gedachten laten me nog vaak weten spaarzaam om te moeten gaan met mijn energie. Tijdens mijn werk in de studio gaat het hartstikke goed, en ik ben me gewaar dat er gedachten opkomen die oud zijn omdat ik al veel en veel meer aan kan dan vier jaar geleden. Mijn werk geeft me energie, en dat was nou precies wat er niet helemaal meer was.
Maar wat bedoel ik over de titel “Zelfonderzoek vs gewaar zijn”?
Ik las laatst in een boek over trauma verwerking, dat er een verschil is tussen zelfonderzoek en gewaar zijn. Het observeren van gedachten en gevoelens is iets heel anders dan zoeken binnen jezelf naar antwoorden of iets anders wat je verlichting zou kunnen bieden. Ik kwam er achter dat het eigenlijk een beetje weglopen was van het nu, zo zoekend naar antwoorden of duidelijkheid van wat iets betekende dat ik nu voelde. Want als ik nu ril van de kou, waarom zou mijn brein dan moeten zoeken naar een eeuwen oud trauma, is het niet gewoon koud waardoor ik ril op dit moment? Zo kunnen we allerlei afleidingsmechanismen ontwikkelen om maar niet te hoeven voelen wat we nu voelen. Als we met ons hoofd blijven zoeken naar oude ervaringen waarin het mis ging blijf ik in het verleden aanwezig. Terwijl je zo je best doet om de toekomst te verkennen.
Iedereen heeft zo zijn of haar beschermingsmechanisme, we noemen het ook wel het overlevingsmechanisme dat je ooit creëerde in jouw jongere jaren. Voor mij was het gemakkelijk om lekker te schrijven en te dromen tijdens mijn burn out, ik bleef met mijn hoofd naar de toekomst gericht voor het moment dat er weer energie zou komen. Maar ik vergat dat ik in het nu nog een hoop te verwerken had en in het nu moe was, overwerkt was. Het is dus een dunne lijn, en als we niet opletten blijven we of in het verleden verzonken òf naar de toekomst rijken.
Hoe blijf je nu in het nu? Dat is eigenlijk niet zo moeilijk. Dit doe je door je gevoel te volgen, niet te doen alsof je iets voelt en zeker niet zoekend naar een duidelijk woord voor je gevoel. Want als we trilling voelen, hoeft het niet te zijn dat het kou is. Het is slechts jouw brein dat duidelijkheid wil verschaffen, maar het houd je daardoor vast in het denken. Niet kaderen en geen woorden die een soort duidelijkheid verschaffen proberen te zoeken, maar zonder oordeel je gewaarwordingen en je gedachten te ervaren in plaats van ze te worden. Zodra je merkt dat je hele systeem met die ene gedachte bezig gaat weet je dat je er aan gehecht bent en dat je te ver weg bent uit het nu. Richt je dan weer even op de ademhaling. Het kan dan ook helpen om tegen jezelf te zeggen “dit is slechts een gedachte” of “wat een interessante gedachte”. Het helpt om te beseffen dat die gedachte iets buiten jou is. En als er dan weerstand op komt in bijvoorbeeld je knie en de gedachte komt op om anders te gaan zitten (vermijding?) blijf dan juist even daarbij, en volg dat gevoel. Waar gaat het naartoe? Pulseert het, verandert het? Is het warm of koud, zit er energie in of is het juist heel traag? Probeer je dan maar eens te richten op andere plekken in je lichaam. Voel je ergens anders nog iets? Of kun je opmerken hoe je adem door je lichaam heen gaat? Gek genoeg zal je echt merken dat als je niet langer dan nodig bij dat ene vervelende gevoel blijft, dat vervelende gevoel ook verandert nadat je er even bij stil hebt gestaan.
Zodra onze aandacht ergens naartoe gaat vergroot het. Zo ook met het blijven gissen naar oude gedachten waar je duidelijkheid over zou willen hebben. Het is eigenlijk een soort hechting aan oude tijden, je houd jezelf daardoor in het verleden vast. Misschien kun je zien, dat ieder moment een nieuw moment is. En dat dit moment het enige is wat er is. Hoe spiritueel dat ook klinkt, het is eigenlijk juist het tegenovergestelde. Want als jij nu leeft, dan voel je jouw voeten op de grond. En ga je echt niet zweven.
